Στην πιο εμβληματική αρχιτεκτονικά πόλη της χώρας, την πόλη της Καστοριάς, εκατοντάδες
αρχοντικά και παλαιά κτίρια καταρρέουν αφημένα στην τύχη τους από το κράτος. 375 περίπου διατηρητέα κτίρια υπάρχουν στην πόλη, αλλά το υπουργείο Πολιτισμού δηλώνει “αρμόδιο” για 67 από αυτά.
“Το υπουργείο Πολιτισμού μεριμνά για αυτά που έχει αρμοδιότητα” απάντησε η υπουργός Λίνα Μενδώνη στην επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή του ΜέΡΑ25 Κρίτωνα Αρσένη. Πολλά από τα κτίρια αυτά είναι στην ευθύνη του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, μας είπε η υπουργός. “Νίπτει τας χείρας του” το υπουργείο για όλα αυτά τα κτίρια; Δεν είναι πολιτισμός ο αρχιτεκτονικός πολιτισμός; Γιατί δε μας απάντησε η κ. Μενδώνη για τη Σύμβαση της Γρανάδας, που προβλέπει ότι η Ελλάδα έχει υποχρέωση να υλοποιεί προγράμματα για την αναστήλωση των διατηρητέων; Δεν εμπίπτει αυτή η υποχρέωση στην αρμοδιότητα του ΥΠΠΟ;
“Ως υπουργός Πολιτισμού πώς μπορείτε να δέχεστε να καταρρέει η πόλη της Καστοριάς, να καταρρέει η Άνω Πόλη στη Θεσσαλονίκη; Βλέπουμε να καταρρέει κοντά μας το Λαύριο! Έχετε επισκεφτεί το Λαύριο τελευταία; Το ένα μετά το άλλο τα νεοκλασικά πέφτουν! Δε σας ενδιαφέρει, δηλαδή, αυτό; Αυτό μας λέτε; Αν δεν είναι κηρυγμένα από το υπουργείο Πολιτισμού δεν έχετε ευθύνη;”, είπε ο βουλευτής του ΜέΡΑ25.
Μόλις πριν τρεις εβδομάδες εκδόθηκε ΦΕΚ που προβλέπει ότι θα χορηγηθεί στεγαστική συνδρομή για αποκατάσταση ζημιών από τον σεισμό της 9ης Ιανουαρίου στα διατηρητέα της Καστοριάς. Εξαιρεί όμως τα εγκαταλειμμένα, επειδή δεν κατοικούνταν την ώρα του σεισμού. Τι θα γίνουν όλα αυτά τα εγκαταλειμμένα κτίρια που ρημάζουν -και επιβαρύνθηκαν κι άλλο μετά τον σεισμό; Τι θα γίνει με όλα τα εγκαταλειμμένα κτίρια στην Ελλάδα; 9.500 κτίρια σε όλη την επικράτεια έχουν χαρακτηριστεί ετοιμόρροπα ή επικινδύνως ετοιμόρροπα. Προφανώς πρέπει να υπάρξει άμεση πρόνοια για όλα αυτά τα κτίσματα και για λόγους ασφάλειας. Πώς όμως; Να τα ισοπεδώσουν όλα οι μπουλντόζες; Γιατί να μη δοθεί χρηματοδότηση συγκεκριμένα για την επισκευή-αναστήλωση των εγκαταλειμμένων κτιρίων, κτιρίων που μπορούν να κηρυχθούν διατηρητέα; “Έχουμε νομοθετήσει πρόσφατα”, είπε η κ. Μενδώνη, και “αυτά τα οποία είναι επικινδύνως ετοιμόρροπα αντιμετωπίζονται με ταχύρρυθμες διαδικασίες”. Το θέμα δεν είναι να κατεδαφιστούν όλα με “fast-track” διαδικασίες για να ξεφυτρώσουν κι εκεί πολυκατοικίες. Το θέμα είναι να προστατευτούν, με τις κατάλληλες διαδικασίες, όχι ως υποψήφια να τα γκρεμίσουμε “να τα ξεφορτωθούμε” και να χτίσουμε πολυκατοικίες στη θέση τους, αλλά ως κτίσματα που θέλουμε να αναστηλώσουμε ή να ανασυγκροτήσουμε με βάση παλιές φωτογραφίες και με εργαλείο τις γνώσεις των αρχιτεκτόνων μας για την ιστορία αυτού του τόπου.
Η ανακαίνιση των διατηρητέων και παλαιών κτιρίων μπορεί να οδηγήσει σε αναβάθμιση της πόλης της Καστοριάς. Το 2014, είπε ο Κρίτων Αρσένης, είχα προτείνει να ενταχθεί η Καστοριά στα επτά μνημεία πανευρωπαϊκά σε κίνδυνο -και εντάχθηκε. Απέκτησε έτσι ένα τεράστιο χρηματοδοτικό πρόγραμμα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων η τότε δημοτική αρχή, αλλά δεν το αξιοποίησε. Η ευκαιρία τότε χάθηκε. Να μη χαθεί τώρα η ευκαιρία να διασωθεί ό,τι έχει απομείνει.
Το υπουργείο Πολιτισμού, μας είπε η κ. Μενδώνη, συνεργάζεται με το υπουργείο Περιβάλλοντος για τη χρηματοδότηση δράσεων. Πώς; Το πρόγραμμα “Διατηρώ” για τη διάσωση των διατηρητέων δεν επέλεξαν να το εντάξουν στο Ταμείο Ανάκαμψης και δεν ξέρουν ούτε αν θα ενταχθεί στο ΕΣΠΑ. Η χρηματοδότηση ιδιωτών ή επιχειρήσεων που είναι ιδιοκτήτες ή νομείς διατηρητέων κτιρίων, μας λένε, “αποτελεί ένα αντικείμενο συζήτησης για το κατά πόσον μπορούν και αν τελικά θα συμπεριληφθούν στην Προγραμματική Περίοδο 2021-2027 στα προγράμματα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας”. “Κατά πόσον”, “και αν”. Όλα “στον αέρα”.
Σε μια χώρα που δομήθηκε χωρίς πλαίσιο και αρχές, είναι επιτακτική ανάγκη να προστατευτεί ό,τι έχει απομείνει από την αρχιτεκτονική ιστορία. Τα παλαιά και διατηρητέα κτίρια είναι κομμάτι αυτής της ιστορίας και την συλλογικής μνήμη, παρακαταθήκη για την συλλογική ελευθερία. Απαιτούμε από το υπουργείο και την κυβέρνηση να χρηματοδοτήσουν χωρίς καθυστέρηση αναστηλώσεις και σωστικές εργασίες κτιρίων μεγάλης αρχιτεκτονικής σημασίας και παλαιών κτιρίων, και να αναστηλώσουν το μεγαλύτερο μέρος των διατηρητέων κτιρίων χωρίς επιβάρυνση των ιδιοκτητών, με αντάλλαγμα να χρησιμοποιηθούν έναντι συμβολικού αντίτιμου προς το κράτος από εργατικές οικογένειες και ανθρώπους που έχασαν τα σπίτια τους στην κρίση και τους πλειστηριασμούς. Να ξαναζωντανέψουν τα παλαιά κτίρια του τόπου αρχιτεκτονικά, να προσφέρουν και ζωή.