Η κατάλληλη ηλικία, το κόστος και ποια διαδικασία ακολουθείται - Μιλά ο Θέμης Μαντζαβίνος, ένας από τους πρωτεργάτες της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην Ελλάδα
Χάρη στην επιστήμη, πλέον, μια γυναίκα 35 ετών που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί αλλά δεν έχει βρει τον κατάλληλο σύντροφο μπορεί να καταφύγει στη λύση της κατάψυξης ωαρίων, μιας μεθόδου υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που της δίνει την ελευθερία επιλογής του κατάλληλου για εκείνη χρόνου τεκνοποίησης με τις καλύτερες πιθανότητες για το αποτέλεσμα, εφόσον έχει καταψύξει ωάρια κατά τη διάρκεια της γονιμότερης περιόδου της ζωής της.
Για το δώρο αυτό της επιστήμης στη γυναίκα – της οποίας η γονιμότητα εκ των πραγμάτων μειώνεται σταδιακά μετά τα 35 με αποτέλεσμα, αν θέλει να γίνει μητέρα, να υποβάλλεται σε αλλεπάλληλες εξωσωματικές ή στην επιλογή της δωρεάς ωαρίων – μιλά στα «ΝΕΑ» ένας από τους πρωτεργάτες της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην Ελλάδα, ο άνθρωπος που το 1981 συμμετείχε στην αμερικανική ομάδα που έφερε εις πέρας την πρώτη απλή εξωσωματική και το 1987 έφερε στον κόσμο το πρώτο παιδί με δανεικά ωάρια στην Ελλάδα, ο Θέμης Μαντζαβίνος, αναπληρωτής καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και επιστημονικός διευθυντής του Institute οf Life του «Ιασώ».
«Τα ωάρια επειδή είναι πολύ ευαίσθητα ήταν δύσκολο να καταψυχθούν κι έτσι πήρε πολλά χρόνια για να επιτευχθεί η κατάψυξή τους και να φτάσει σε καλό επίπεδο. Γυναίκες γύρω στα 45 καμιά φορά λένε «δεν το ήξερα κι εγώ να το κάνω πριν από 15 χρόνια να μην έχω πρόβλημα». Δεν πρέπει να υπάρχει αυτή η ενοχή στις γυναίκες διότι παλιά δεν γινόταν. Πριν από 20 χρόνια μπορεί να παίρναμε 10-15 ωάρια, στο τέλος να τα αποψύχαμε και να είχαμε μόνο ένα – δύο καλά. Τα τελευταία πέντε χρόνια είναι που έχει αλλάξει η μέθοδος της κρυοσυντήρησης, οπότε όταν τα αποψύχουμε τα ωάρια είναι καλά και παραμένουν το ίδιο καλά ακόμα και αν τα αποψύξουμε σε 5, 10 ή 15 χρόνια. Είναι τεράστιο πράγμα να έχει ελευθερία η γυναίκα και στην επιλογή της σχέσης της, στα χρόνια που θέλει να σπουδάσει, σε οτιδήποτε», εξηγεί ο καθηγητής.
Ηλικιακός κανόνας
Αραγε υπάρχει κατάλληλη ηλικία για την κατάψυξη ωαρίων ή το ηλικιακό όριο αποτελεί έναν μύθο που προσθέτει παραπάνω άγχος στις γυναίκες που προσδοκούν τη μητρότητα;
«Ναι, υπάρχει ηλικιακός κανόνας», απαντά ο ίδιος και συνεχίζει: «Καλό είναι, αν μια γυναίκα το επιθυμεί, να καταψύξει ωάρια μέχρι τα 35. Η γυναίκα έχει έναν εκβιαστή πάντα που είναι ο χρόνος. Δυστυχώς, η φύση είναι λίγο άδικη μαζί της, όταν στα 40 έχουμε μικροφθορά των ωαρίων και κάθε χρόνο από τα 40 και μετά ελαττώνεται η ποιότητά τους. Αυτή τη στιγμή, οι γυναίκες που κάνουν κρυοσυντήρηση είναι πάνω από 35 ετών. Παρατηρώ τη μία κοπέλα να ρωτά την άλλη «πώς ήταν;», «εντάξει, δεν ήταν και τίποτα, το έκανα». Κι έτσι από στόμα σε στόμα γίνεται γνωστή η διαδικασία της κρυοσυντήρησης». Ο ειδικός, μάλιστα, απαντά και στο ερώτημα αν η κρυοσυντήρηση πετυχαίνει και στα 45: «Στα 45 όχι, γιατί ούτε τα ωάρια είναι πολύ καλά, ούτε είναι έντιμο να τη βάλουμε στη διαδικασία να πληρώσει, ενώ το ποσοστό επιτυχίας είναι ελάχιστο. Εκτός αν πει η ίδια «εγώ θέλω να το κάνω ακόμα κι αν έχω πιθανότητα 1%»».
Εκτός από τους προσωπικούς λόγους που μπορεί να οδηγήσουν στην κρυοσυντήρηση, υπάρχουν και οι ιατρικοί, όταν, για παράδειγμα, μια γυναίκα θέλει και ύστερα από μια χημειοθεραπεία να διατηρήσει τη γονιμότητά της. «Ερχεται μια γυναίκα 35-40 ετών και μας λέει «έχω καρκίνο στο στήθος». Παλιά λέγαμε «αρχίζουμε χημειοθεραπεία ή να το αφαιρέσουμε». Τώρα, η πρώτη μας ερώτηση είναι «έχετε παιδιά;». Κι αν η απάντηση είναι «όχι», συνεχίζουμε με τη δεύτερη ερώτηση – «θέλετε παιδιά;». Αν πει «ναι», προχωράμε αμέσως τη διαδικασία της κρυοσυντήρησης». Κι ενώ στην Αμερική μεγάλες εταιρείες και ο στρατός καλύπτουν οικονομικά τη διαδικασία της κρυοσυντήρησης στις γυναίκες, στην Ελλάδα το ποσοστό των γυναικών που καταψύχουν ωάρια κυμαίνεται στο 5%. «Του χρόνου θα είναι σίγουρα πάνω από 10%. Πρέπει να αυξηθεί το ποσοστό, δεν ξέρω πώς. Αν δινόταν οικονομικό κίνητρο από εταιρείες ή από το κράτος, θα ήταν άριστο για να μπορεί να το κάνει και περισσότερος κόσμος», σημειώνει ο καθηγητής.
Οσον αφορά το κόστος, αυτό ξεκινά από 1.500 ευρώ, ενώ απαιτούνται ακόμη 200 ευρώ για κάθε έτος αποθήκευσης. Συνολικά, στην Ελλάδα γίνονται τουλάχιστον 2.000 καταψύξεις ωαρίων τον χρόνο στα 45 αδειοδοτημένα σημεία, κυρίως ιδιωτικά κέντρα και σε περίπου 10 δημόσια και πανεπιστημιακά νοσοκομεία. «Η διαδικασία είναι απλή, η γυναίκα την επομένη της λήψης μπορεί να πάει κανονικά στην εργασία της, δεν υπάρχει λόγος να φοβάται για τίποτα, εγώ το συμβουλεύω ανεπιφύλακτα», εξηγεί ο Θέμης Μαντζαβίνος.
Κρυοσυντήρηση σπέρματος
Ερευνες που μελετούν την επίδραση της ηλικίας του άνδρα στην υγεία των νεογνών – καθώς το ποσοστό των ανδρών που γίνονται πατέρες μεγαλύτεροι ανεβαίνει διαρκώς – κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την ανάγκη να προχωρήσει και ο άνδρας, στα 40, στην κρυοσυντήρηση σπέρματος, εφόσον επιθυμεί να γίνει πατέρας.
Μελέτη στις ΗΠΑ, σε 40 εκατομμύρια γεννήσεις από πατέρες άνω των 45 ετών, έδειξε ότι υπήρχαν 14% περισσότερες πιθανότητες για πρόωρο τοκετό, διπλάσια πιθανότητα αποβολής στους άνω των 50 σε σχέση με τους 25-29 ετών, ενώ στην Ιταλία μελέτη σε τρία εκατ. παιδιά που γεννήθηκαν από άνδρες άνω των 40 έδειξε ότι είχαν 1,3 φορές αυξημένη συχνότητα θνησιγενών εμβρύων.
Συγγενείς ανωμαλίες που αποδεδειγμένα σχετίζονται με την ηλικία του πατέρα είναι τα καρδιακά προβλήματα, οι παθήσεις άκρων, ο καταρράκτης, το λαγώχειλο, η διαφραγματοκήλη και τα ελλείμματα νωτιαίου μυελού.
Το ίδιο ισχύει και για τις ψυχολογικές επιπτώσεις, καθώς η προχωρημένη ηλικία του πατέρα μπορεί να δημιουργήσει στρες στα παιδιά για τον πρόωρο θάνατό του ή τη σκέψη ότι θα αρρωστήσει.
Ο καθηγητής Θέμης Μαντζαβίνος σημειώνει: «Είναι τεράστια τα προβλήματα, σύμφωνα με έρευνες, που δημιουργούνται όταν ο άνδρας κάνει παιδί μετά τα 45. Και η κοινωνία το αντιμετωπίζει με θαυμασμό, λέγοντας «μπράβο, έκανε παιδί στα 65″. Αν ο άνδρας μέχρι τα 40 δεν έχει αποκτήσει παιδί, πρέπει να κρυοσυντηρήσει σπέρμα. Αυτή είναι η επόμενη καμπάνια που πρέπει να γίνει».