Είναι γνωστή για το μοναδικό ολόσωμο ξύλινο ανάγλυφο του Αγίου Γεωργίου ύψους περίπου 3μ. του 13ου αι.
Η υπέρθυρη κτητορική επιγραφή του αναφέρει έτος 1286/87 που οι
Άρχοντες Νετζάδες «Ανδρόνικος, Νικηφόρος και Ιωάννης» ανέλαβαν τα έξοδα
της ανοικοδόμησης στα χρόνια του αυτοκράτορα Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγου. Το 1684 μαζί με τΗ Μονή Τσούκας Καστοριάς είχε ενταχθεί στο μοναστήρι της Μαυριώτισσας.
Έχει ανακηρυχθεί, μαζί με την κοντινή μονή Παμμέγιστων Ταξιαρχών Τσούκας, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το 1924.
Στο ναό διακρίνονται δύο κύριες φάσεις: στην αρχική
εκκλησία – συνεπτυγμένος σταυροειδής με νάρθηκα – του τέλους του 12ου
αιώνα, προστέθηκε ευρύχωρος νάρθηκας που ενσωμάτωσε το ανεξάρτητο
κωδωνοστάσιο και στοά με παρεκκλήσια στη βόρεια και νότια πλευρά. Η
εκκλησία αποτέλεσε καθολικό μοναστηρίου.
Πρόσφατες εργασίες αποκάλυψαν το αρχικό στρώμα
ζωγραφικής, αποσπασματικά διατηρημένο. Το αρκοσόλιο, στο βόρειο τοίχο
του νάρθηκα, συνδέεται πιθανόν με τον τάφο του κτήτορα. Στον δυτικό
τοίχο του νεώτερου νάρθηκα έχουν διατηρηθεί τοιχογραφίες υψηλής
ποιότητας του τέλους του 13ου αιώνα. Τοιχογραφίες της αρχικής φάσης
διατηρήθηκαν και στο ανώτερο τμήμα του κωδωνοστασίου, που έχει
διαμορφωθεί σε παρεκκλήσιο. Σε αψίδωμα στο βόρειο τοίχο του ναού έχει
τοποθετηθεί η μοναδική ανάγλυφη εικόνα του Αγίου Γεωργίου, που
χρονολογείται στα τέλη του 13ου αιώνα.
Εκτεταμένες εργασίες στερέωσης έγιναν στο μνημείο τη δεκαετία του
1950. Το 1989 ξεκίνησαν εργασίες στερέωσης-ανάδειξης, οι οποίες
ολοκληρώθηκαν.
Κείμενο: odysseus.culture.gr, el.wikipedia.org
Φωτογραφίες: Τάκης Κλαζίδης