Συνέντευξη της Καστοριανής συγγραφέως Νίνας Ράπη στο grekamag.
Γράφεις και ξεσπάς. Γράφεις και κατακλύζεσαι. – Η Νίνα Ράπη έζησε πολλά χρόνια στο Λονδίνο και πρόσφατα επέστρεψε στην Ελλάδα. Και δεν μετανιώνει ούτε στιγμή για αυτό.
Από τότε που γύρισα Ελλάδα αυτό που με εξοργίζει περισσότερο είναι η γκρίνια τύπου κάνε κάτι βρε παιδί μου αντί να κλαίγεσαι και η ψευδαίσθηση ότι ‘έξω’ όλα είναι ωραία και καλά ενώ στην Ελλάδα όλα είναι χάλια. Ε, όχι, δεν είναι. Και επίσης δεν αντέχω την υποκρισία που βλέπω, ειδικά σε θέματα σεξουαλικότητας.
Η Νίνα Ράπη γεννήθηκε στο Άργος Ορεστικό Καστοριάς. Έζησε πολλά χρόνια στο Λονδίνο, αλλά πρόσφατα επέστρεψε και πάλι στην Αθήνα. Σπούδασε Κοινωνιολογία και Θέατρο, έχει διδάξει δημιουργική γραφή και το 2006 ίδρυσε το πρωτοποριακό λογοτεχνικό περιοδικό BRAND Literary magazine. Οι ήρωες στα βιβλία της Νίνας «κινούνται στο ανάμεσα στο τίποτα και το κάτι, στο παρελθόν και το μέλλον». Διακρίνεις ανεκπλήρωτους έρωτες, επιθυμίες, κραυγές και σιωπή. Τυχαίες συναντήσεις, άνθρωποι που δοκιμάζονται και όλοι μαζί να αναζητούν τα όρια της ελευθερίας, της σεξουαλικότητας και του διαφορετικού. «Η ζωή μου ολόκληρη είναι ένα κράμα από έντονα όνειρα και εφιάλτες», θα μου πει αργότερα.
Ζούμε σε μια εποχή που επικρατεί το τίποτα;Δεν θα έλεγα το ‘τίποτα’ αφού δεν πιστεύω ότι υπάρχει. Τα πάντα συνδέονται με κάτι άλλο. Ζούμε πάντως σε μια εποχή που στο σύνολό της αποθεώνει τη μετριότητα, την αυταπάτη, τον χαμηλότερο κοινό παρανομαστή. Υπάρχει όμως και το αντίθετο ρεύμα, πάντα υπάρχει, εξ ορισμού.
«Αυτό που μετράει δεν είναι τι μας συμβαίνει, αλλά το πώς αντιδρούμε σε αυτό», θα μπορούσε να είναι και ένας τίτλος για την περίοδο της κρίσης;Σίγουρα, με την έννοια ότι αν πέσεις στη μοιρολατρία, την αυτολύπηση ή τη συνεχή μετατόπιση ευθυνών, την έβαψες. Ενώ αν αντισταθείς και δημιουργήσεις, υπάρχει ελπίδα. Κρίσεις -προσωπικές ή κοινωνικές- είναι διαλεκτικά αναπόφευκτες. Οπότε, ναι, το κλειδί είναι στο πώς αντιδρούμε σε αυτές.
«Σε μια κοινωνία που επικρατεί ο θόρυβος, η λύτρωση θα έρθει από την σιωπή», έχετε γράψει. Θα θέλατε να μας το αναλύσετε;Κυριαρχεί μια ακατάπαυστη ροή πληροφοριών, απόψεων, εικόνων και είναι πολύ εύκολο μέσα σ’ αυτό το θόρυβο να χάσεις κάθε επαφή με τι είναι αληθινό ή ουσιώδες. Το εικονικό φαντάζει πραγματικό, το πραγματικό σού φαίνεται απίστευτο και ο εαυτός σου γίνεται ένα συνονθύλευμα από ανεξέλεγκτες επιρροές. Αν όμως βρεις τη δύναμη να σταθείς συνειδητά έστω για λίγες στιγμές την ημέρα, να αδειάσεις το μυαλό σου από αυτό τον καταιγισμό, να σιωπήσεις λίγο, να παρατηρήσεις αυτή τη ροή, να την αναλύσεις ή και να την αφήσεις να περάσει, ίσως, λέω, ίσως, μέσα από αυτή τη σιωπή βρεις κάτι απελευθερωτικό. Επιμένω όμως στη συνειδητή σιωπή σαν επιλογή αυτο-προσδιορισμού διότι υπάρχουν πολλά είδη σιωπής, μερικά εκ των οποίων είναι καταστροφικά.
Ποια είναι η πιο σημαντική ελευθερία που έχουμε;Καλή ερώτηση. Η ελευθερία σαν έννοια, σαν βίωμα, σαν υπαρξιακή και κοινωνική κατάσταση με έχει απασχολήσει σχεδόν σε όλα μου τα έργα. Δεν είναι εύκολο να την προσδιορίσεις. Ίσως η απάντηση να βρίσκεται στην ετυμολογία της, είναι δηλαδή κάτι το οποίο συνεχώς επιδιώκουμε αλλά ποτέ ή σπάνια το αποκτούμε. Η ελευθερία βρίσκεται στο ταξίδι προς αυτήν, δηλαδή στον πηγαιμό που λέει και ο Καβάφης. Θα έλεγα λοιπόν ότι η πιο σημαντική ελευθερία είναι η δυνατότητά μας ή το δικαίωμά μας να ταξιδεύουμε, δηλαδή ν’ αμφισβητούμε, να εξερευνούμε, να πειραματιζόμαστε υπαρξιακά, νοηματικά, συναισθηματικά, ερωτικά, πολιτιστικά, κοινωνικά, πολιτικά.
Σε τι περιβάλλον μεγαλώσατε και αν έχετε κάποιες παιδικές αναμνήσεις, ικανές να σας οδήγησαν στην συγγραφή;Σ’ ένα περιβάλλον γεμάτο ζωντάνια, ενέργεια και αγάπη αλλά και σκοτεινές, έντονες αντιφάσεις. Η μητέρα μου ήταν ένας άγγελος αλλά τόσο υποτακτική που ποτέ δεν ήθελα να της μοιάσω αν και την λάτρευα. Ο πατέρας μου ήταν ανήσυχος άνθρωπος, αμόρφωτος μεν σοφιστικέ δε. Είχε την τρέλα του και πολύ τον πήγαινα. Ήταν οδηγός-ιδιοκτήτης λεωφορείου και ενδιάμεσα δοκίμαζε και άλλες δουλειές και μας μετακινούσε συνέχεια: Καστοριά, Έδεσσα, Θεσσαλονίκη, Άργος Ορεστικό, Δροσερό, και ξανά Θεσσαλονίκη, Δροσερό, Άργος, Καστοριά, Άργος. Αυτή η άτακτη αλλαγή εντυπώσεων και καταστάσεων, μια όμορφη μητέρα-σκλάβα με πέντε παιδιά που μιλούσε στα λουλούδια, έλεγε ιστορίες και κεντούσε, τραγουδούσε ή έκλαιγε από το πρωί ως το βράδυ ενώ το φαγητό καιγόταν και το σπίτι ήταν άνω-κάτω, ένας πατέρας ελεύθερος και γοητευτικός μεν σατράπης δε, όλο αυτό το ανικανοποίητο, το δεν-με-χωράει-ο-τόπος, το συνέχεια-ψάχνω-αλλού-να-πάω, το εμένα-δεν-με-ελέγχει-κανείς και το αντίθετο εμένα-με-ελέγχουν-τα-πάντα, οι δυνατές παιδικές-εφηβικές φιλίες και η οδύνη της απώλειας τους, το καταναγκαστικό δέσιμο με το μόνο συνεχές δηλαδή την οικογένεια που μου δημιουργούσε αίσθηση εγκλεισμού, ο τρόπος συγκρότησης διαφορετικών κοινωνιών και οι ιδιόμορφοι κώδικες επικοινωνίας τους – όλα αυτά για ένα παιδί που του άρεζε να είναι ‘εκτός΄ και να παρατηρεί τα πάντα, σίγουρα οδήγησαν στη συγγραφή αν μη τι άλλο για να κατανοήσω τόσες τεράστιες διακυμάνσεις και ανατροπές.
Το να γράφεις σημαίνει να αδειάζεις ή να γεμίζεις;Και τα δύο. Γράφεις και ξεσπάς. Γράφεις και κατακλύζεσαι.
Μένατε πολλά χρόνια στο Λονδίνο και όταν οι περισσότεροι φεύγουν εσείς επιστρέψατε μόνιμα στην Ελλάδα;Ναι, και δεν το έχω μετανιώσει ούτε δευτερόλεπτο. Έχω περάσει άπειρες κρίσεις στη ζωή μου, οπότε έχω μάθει να τις αντιμετωπίζω. Το Λονδίνο μού πρόσφερε πολλά αλλά έκλεισε ο κύκλος του. Και γενικά έχει πέσει σε αντιδραστική στασιμότητα. Ενώ η Ελλάδα δεν είναι μόνο προβλήματα αλλά πάλλεται από κάτι δυνατό που προσπαθεί να πάρει σχήμα και μορφή. Μπορεί αυτό να πάει σε σκοτάδι ή φως αλλά ούτως ή άλλως η διαδικασία αυτή προκαλεί μια δημιουργική έξαρση που είναι εμπνευστική. Και φυσικά με ελκύει αυτό. Ε, εντάξει υπήρξε και ένας προσωπικός καταλύτης που μ’ έκανε να πάρω 180 μοίρες στροφή. Άσε που ένιωθα και μια πρωτόγονη ανάγκη, κάτι σαν κάλεσμα, να είμαι εδώ όταν η πατρίδα μου περνάει τόσες δυσκολίες. Να προσφέρω οτιδήποτε έχω να προσφέρω τέλος πάντων. Και όταν λέω ‘πατρίδα’ εννοώ τη γλώσσα και τα νοήματα της, τους κοντινούς μου ανθρώπους, τις μνήμες, κοινές αναφορές και κώδικες επικοινωνίας, ε και τον απίθανο αυτό ουρανό και φως.
Πώς ορίζετε το διαφορετικό;Ίσως το αντίθετο του ‘κανονικού’ το οποίο βέβαια είναι ένας μύθος. Διότι τι θα πει ‘κανονικό’; Αν εννοούμε αυτό που κάνει η πλειοψηφία, ποια πλειοψηφία; Υπάρχουν πολλές. Αν εννοούμε τον ‘μέσο όρο’ ακόμη και μαθηματικά αυτό είναι απλά μια συμψήφιση διαφορετικών στάσεων. Στην ουσία δεν υπάρχει δηλαδή από μόνο του. Θα έλεγα λοιπόν ότι το διαφορετικό είναι αυτό που ορίζει το κανονικό.
Τι εκτιμάτε στους ανθρώπους και τι σας εξοργίζει;Μου αρέσουν άτομα ντόμπρα και σταράτα αλλά που συγχρόνως έχουν λεπτότητα. Άνθρωποι που ψάχνονται και τολμούν να είναι ο εαυτός τους. Γυναίκες που δεν υποτάσσονται στα αναμενόμενα-καθιερωμένα και άντρες που είναι ευαίσθητοι και δεν έχουν το κόμπλεξ της κυριαρχίας.Από τότε που γύρισα Ελλάδα αυτό που με εξοργίζει περισσότερο είναι η γκρίνια, κάνε κάτι βρε παιδί μου αντί να κλαίγεσαι και η ψευδαίσθηση ότι ‘έξω’ όλα είναι ωραία και καλά ενώ στην Ελλάδα όλα είναι χάλια. Ε, όχι, δεν είναι. Και επίσης δεν αντέχω την υποκρισία που βλέπω, ειδικά σε θέματα σεξουαλικότητας.
Ποιος είναι ο μεγαλύτερος σας φόβος;Να χάσω ανθρώπους που αγαπώ.
Τι είναι ευτυχία για εσάς;Υπάρχει κυρίως σε στιγμές για μένα: όταν έχεις μια έμπνευση ή ανακαλύπτεις κάτι στη γραφή, μια απρόσμενη ερωτική ματιά, μια στιγμή απόλυτης επικοινωνίας, ένας διονυσιακός χορός, η σιωπή της νύχτας, μια βόλτα στη λίμνη, να ατενίζεις τον ορίζοντα, να σκέφτεσαι χωρίς επεμβάσεις, μια ζωντανή συζήτηση με φίλη ή φίλο, το ανέβασμα που νιώθεις όταν βλέπεις κολλημένα-στον-τοίχο άτομα να αντιστέκονται, το κέφι μιας βραδιάς με καλή παρέα, ένα ξαφνικό ταξίδι.
Αγάπη τι θα πει;Α-χα. Να σε νοιάζει η ευτυχία της άλλης και ας είναι μακριά σου.
Ο έρωτας είναι διάχυτος παντού στο βιβλίο, πότε αισθάνεστε ερωτευμένη;Κάθε φορά που αλλάζει ο ρυθμός του παλμού μου.
Μια εικόνα που δεν θα ξεχάσετε ποτέ και ποιο το ωραιότερο ταξίδι σας;Η Π., ένα κράμα αγγέλου και διαβόλου, όταν την είδα σ’ ένα κλαμπ, το Aztec, για πρώτη φορά. Το πιο δυνατό μου ταξίδι ήταν τα εφτά χρόνια μαζί της.
Μια δυνατή ανάμνηση από ένα βράδυ στο Λονδίνο;Η Κ., ένα άλλο κράμα αγγέλου και διαβόλου (μάλλον κάρμα μου θα είναι αυτοί οι άγγελοι/δαίμονες) όταν την πρωτο-είδα σε ένα λογοτεχνικό σαλόνι/μπαρ, το Betsey’s.
Προτιμάτε τον χειμώνα ή το καλοκαίρι και γιατί;Τον χειμώνα γιατί έχει πιο έντονες αντιθέσεις.
Τι προτιμάτε την γλυκιά νοσταλγία του χθες ή την όμορφη προσμονή για το αύριο;Με πιάνει νοσταλγία την άνοιξη και η προσμονή για το αύριο κάθε νύχτα.
Έχετε ένα προσωπικό καταφύγιο που να αναζητάτε την ηρεμία;Ναι. Τον διαλογισμό.
Ποια είναι τα πιο σημαντικά λόγια που σας έχουν πει και θα θυμάστε για πάντα;Δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι, της Σιμόν ντε Μπουβουάρ.
Τι ονειρεύεστε; Η ζωή μου ολόκληρη είναι ένα κράμα από έντονα όνειρα και εφιάλτες. Πάνε μαζί αυτά.