Αρχικά, το διαδίκτυο φαίνεται να απαρτίζεται από δύο είδη χαρακτηριστικών, τα «εξωτερικά» και τα «εσωτερικά» του. Τα πρώτα κερδίζουν την προσοχή μας, καθώς αφορούν την παρουσίαση του διαδικτύου στο κοινό, ενώ τα δεύτερα ασχολούνται με τη μνήμη και τη γνώση, δηλαδή με την
πληροφορία που προσφέρεται στα άτομα.Ειδικότερα, όμως, το διαδίκτυο εμφανίζεται να «έχει αλλάξει τον τρόπο πρόσβασης στις πληροφορίες», γεγονός που επιβεβαιώνεται από αρκετές έρευνες, με κορυφαία εκείνη της Sparrow το 2011, όπου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το φαινόμενο Google ή, το γνωστό διεθνώς, Google effect. Σύμφωνα με το τελευταίο, η διαδικτυακή πρόσβαση οδήγησε τα άτομα να θυμούνται καλύτερα «πού» να βρουν μία πληροφορία, παρά «ποια» ήταν αυτή. Διαφορετικά, γίνεται λόγος για ένα είδος εμπιστοσύνης στο διαδίκτυο, ως μία εξωτερική-συναλλακτική μνήμη.
- Το διαδίκτυο ως «εξωτερικός σκληρός δίσκος»
Πιο συγκεκριμένα, την ευκαιρία για αποθήκευση αναμνήσεων σε εξωτερική μνήμη, την προσέφεραν, ανά τα χρόνια, και άλλες συσκευές, όπως η φωτογραφική μηχανή, με τη διαφορά, ότι το διαδίκτυο σήμερα αποτελεί μία κοινή πηγή μνημών, πληροφοριών και γνώσεων, με αποτέλεσμα ακόμα και το «πού» είναι αποθηκευμένο κάτι, εν τέλη, να μην είναι αναγκαίο.
Αναφορικά με τα παραπάνω, φαίνεται πράγματι, μέσω νευροαπεικονιστικών τεχνικών, να παρατηρείται μία μειωμένη δραστηριότητα στο κοιλιακό ρεύμα του εγκεφάλου, γνωστό και ως περιοχή του «τι», το οποίο είναι υπεύθυνο για τη συγκράτηση συγκεκριμένων πληροφοριών για ένα αντικείμενο, και μία αυξημένη λειτουργικότητα στο ραχιαίο ρεύμα, το οποίο αναφέρεται και ως περιοχή του «πού», δηλαδή στις εξωτερικές πληροφορίες, ή την τοποθεσία, για ένα αντικείμενο. Τα αποτελέσματα αυτά υποδεικνύουν και επιβεβαιώνουν ότι το διαδίκτυο στηρίζεται στο «πού» να αναζητηθεί μία πληροφορία, παρά στο «τι» είναι.
- Ποιες οι επιπτώσεις στη μνήμη;
Υποστηρίζεται, λοιπόν, πως αυτή η δυνατότητα εξωτερικής αποθήκευσης, ουσιαστικά, μειώνει την προσπάθεια για επεξεργασία και ανάκληση των πληροφοριών. Ταυτόχρονα, αποτελώντας την πιο διαδεδομένη συνήθεια, το διαδίκτυο φάνηκε να χρησιμοποιείται ακόμα και όταν δεν χρειάζεται, δηλαδή και σε περιπτώσεις όπου το ζητούμενο είναι εύκολο και απλοϊκό, γεγονός που οδηγεί ξανά στην αποδυνάμωση της απομνημόνευσης και της μελλοντικής ανάκλησης.
Επομένως, η ιδιότητα της «πάντα διαθέσιμης» πληροφορίας στο διαδίκτυο συνδέεται με μία εξ’ αρχής μειωμένη παρακίνηση για μνημονική λειτουργικότητα, ενώ, παράλληλα, οδηγεί σε ένα είδος λανθασμένης «οικειοποίησης» των διαδικτυακών πληροφοριών, οι οποίες συχνά καλύπτουν το κενό των δικών μας γνώσεων, «θολώνοντας» τα όρια, με αποτέλεσμα την υπερτίμηση των προσωπικών γνώσεων.
- Αποσυμφόρηση του μνημονικού χώρου…θα μπορούσε να υπάρξει;
Περνώντας πλέον στη διττή φύση του διαδικτύου, η μνήμη φαίνεται να έχει επηρεαστεί και θετικά από τον εξωτερικό αποθηκευτικό χώρο που έχει δημιουργήσει η σύγχρονη πραγματικότητα. Ειδικότερα, η γνωστική αποσυμφόρηση που πραγματοποιείται χάρις το διαδίκτυο έχει βρεθεί να βελτιώνει την ικανότητα των χρηστών να εστιάζουν σε στοιχεία που δεν είναι άμεσα ανακτήσιμα, με επόμενο την καλύτερη μελλοντική τους ανάκληση.
Διαφορετικά, γίνεται λόγος για «απελευθέρωση» των γνωστικών αποθεμάτων και χρήση τους σε πιο απαιτητικές δραστηριότητες, σε σχέση με το παρελθόν, αλλά και σύνδεση με υψηλότερες γνωστικές επιδόσεις και λειτουργίες. Την ίδια στιγμή, έχει παρομοιαστεί με τις εξετάσεις ανοιχτών βιβλίων, οι οποίες έχουν αναδειχτεί ισάξια ωφέλιμες με τις κανονικές, τονίζοντας τη σημαντικότητα της διαδικτυακής αναζήτησης.
Τέλος, ως κρίσιμος παράγοντας εμφανίζεται η ποιότητα των πληροφοριών που αναζητούμε, καθώς όταν χαρακτηρίζονται ως προσωπικά ενδιαφέρουσες ή χρήσιμες, η απομνημόνευση είναι πιθανότερη, συσχέτιση αρκετά ενδιαφέρουσα για την ουσιαστικότερη κατανόηση των διπλών όψεων του διαδικτύου.
Καταλήγοντας, το διαδίκτυο για ακόμα μία φορά αναδεικνύεται για την επιρροή του στην ανθρώπινη λειτουργία και εξέλιξη. Κομβικό κομμάτι του Google Effect αποτελεί, όπως και σε όλα τα διαδικτυακά φαινόμενα, η ποιότητα της χρήσης που γίνεται, ενισχύοντας τη θεωρία πως:
“το διαδίκτυο και η τεχνολογία είναι όσο επικίνδυνα είναι και ο χρήστης τους”
Πηγές: onlinelibrary.wiley.com, science.org, researchgate.net, ww.csii.gr
csii